Dostluk (Özet) : Dostluk, her şeyden önce bir düzen demektir. Ancak hukukun öngördüğü düzen, fiilen gerçekleşatır bir düzen bileğildir. Dostluk, maşer süresince insanların gerçekten kesinlikle davrandıklarını bileğil, kesinlikle davranmaları gerektiğini gösterir. Dostluk, namına uyulmak ve uygulanmak için vardır. Hak değeri dolayısıyla, insanlar arası ilişkileri bir düzene oturtmak, maşeri dirimın gerçekleşmesini temin etmek gerek. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Dostluk düzeni, doğduğu andan itibaren bireyin zıtsına onaylama edilmesi ve uyulması gereken, pekâlâ güzel kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kabil, onlara aykırı bir yönde bile kullanabilir. Bu nedenle maşer süresince insanların gidiş ve davranışlarının hukuk kurallarına uymaması, her hengâm mümkündür. “İşte hukuk, in davranışlarını bileğerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir düzen, bir bütündür.” İnsan-in, in-huy ilişkilerinin insanlığın ortak çıkarı ve huzuru için evrensel ilkelerle güvence altına hileınmasıdır. Dostluk, insaniyet seviyesi için göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birfena düşünüm ortaya atılıtır. Bunlar kaynağı: tanrı, derslik çıkarları, maşer sözleşmesi, huy ve insanlar olarak tamlayan görüşlerdir. Dostluk Nedir Dostluk, toplumun umumi menfaatini yahut fertlerin ve toplumun ortak iyiliğini temin etmek maksadıyla konulmuş olan ve kamu gücüyle desteklenen kaide, pay ve kanunların bütünüdür. Henüz yaygın bir tanımıyla hukuk, adalete yönelmiş maşeri yaşyalnız düzenidir. Dostluk Lafız Medlulı Dostluk kelimesi Arapça “pay” kökünden gelir ve pay kelimesinin çoğulu olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Arapçda “pay” kelimesinin çoğulu “ah’kak”tır. Türk Zeban Kurumu’na bakılırsa hukuk kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım zorlaü belirleyen yasaların bütünüdür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” anlamı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, ülfet anlamında da kullanılır. Yöntem Medlulı Dostluk dönemden döneme değişmiş olduğu için hala doyurucu bir tanım binalamamıştır. Kant “Dostlukçular hala hukukun tanımını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok onaylama edilen tanımı ise: “Mukannen bir zamanda makul bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması mevki zoruna (müeyyide) rabıtlanmış kurallar bütünüdür.” Bilimsel bir disiplin olarak hukuk, kendi süresince esas olarak ikiye ayrılır. Umumi olarak hukukun kişiler arası ilişkileri sermaye saha kısmına Özel Dostluk, kişiler ile mevki yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Bütün Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Uygar Dostluk, Kâr Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna cevap Esas Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku kamu hukukunun kafalıca alt dallarıdır. Dostluk Kuralları ve Özellikleri Hukuku gayrı toplumu düzenleyici kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik mevki tarafından güvenceye hileınmış ve cebri yapmış oldurımlara iye olmasıdır. Dostluk kuralları in davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun fehamet yargılarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği yardımıyla kabil nitelikteki tam durumlarda uygulanması esenlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Dostluk sahaında yapmış oldurım kamu gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek için kullanılır. Dostluk düzenini esenlamayı ve korumayı yalnızçlayan yapmış oldurımlar gene hukuk düzeninin öngördüğü şekilde adına getirilir. Maddi ve tinsel yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken tinsel yapmış oldurımlar bu durumları mâni olmak için kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, hapis ve finans cezaları; temel hukukunda siyasetten men, kelepir kapatma; vergi hukukunda vergi ve gümrüksüzçılık cezaları kabil ayrı ayrı hukuk dallarında ayrı ayrı yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile ilgili çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; zihini bir irade olarak gharabelik kuramlar, irade dışı olarak gharabelik kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların kimilar felsefik bileğil ortaya konduğu dönemin sorunlarını çözmek yahut siyasal görüşleri hukuk biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali doğruluk olan hukuk, umumi olarak şu şekilde tanımlanabilir: “Dostluk, adalete yönelmiş maşeri bir yaşyalnız düzenidir.” Bu tanımdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu adına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, kullanışlı yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun maşeri dirimı düzenleyip insanların pasış ve emniyet süresince bir arada yaşamalarını esenlamaktır. 2. Kılgın Yarar (Toplumsal İhtiyaçların Karşıtlanması) Hukukun kullanışlı amacını, maşeri gerçeklik belirler. Dostluk bu fonksiyonu ile maşer süresince canlı insanların, birbirleri ile kurmak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, psikolojik bir varlık olarak insanoğlunun binasından kaynaklanan ihtiyaçlarını zıtlamaya çhileışır. Dostluk bu fonksiyonu ile mevlit, muta nikâhı, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir hukuk düzeni dirimın esas gerçeklerini görmezden gelemez. Dostluk düzeni, insanoğlunun tabii binasına ve bundan müterakki gelen gereksinimlerine birebir yürütmek zorundadır. Dostluk önemli ölçübile, ekonomik gerçeklere bile sınırlıdır; ekonomik gereksinimlara uymalı ve onları zıtlamalıdır. 3. Hak Dostluk bu fonksiyonu ile makul bir düzenleme altına aldığı sosyal ihtiyaçları, özü salt bir denklik düşüncesi olan doğruluk ölçüsüne vurarak doğruluk kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kısaca tanımıyla doğruluk, “bir denklik düşüncesi”dir. “Hak, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) yürütmek üzere dü ayrı ayrı anlamda kullanılır. Hak haddizatında ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, yiğitlik, fazilet anlamında ferdî bir özelliği deyimler. özlük her hengâm haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni uzatmak uğrunda baki ve bileğsorunmez bir çaba gösterir. İşte bu gidiş ve çabayı gösteren doğruluk, özne (süje) ile ilgili oluşundan ötürü öznel (sübjektif) doğruluk olarak nitelenir. Bir yiğitlik olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir doğruluk fehvaı vardır. Nesnel doğruluk, kişinin bir özelliğini bileğil, kişilerin müşahhas durumlarda gerçekleştireceği takanak biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte hukuk sahaında hukuki fehamet olarak söz konusu olan doğruluk bile, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü hukuk, insanlar arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve kazançlanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar bütünüdür.” Maşer içindeki davranış ve ilişkilerin bileğerlendirilmelerini içaziz kurallar tamü olarak hukuk, bu bileğerlendirmelerde doğruluk ölçüsünü kullandığı ve yönetmek yerinde bulunduğuna bakılırsa, adaletin böylece, hukukun da bir bileğerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Dostluk normlarında doğruluk acaba ne ölçübile yansıtılmıştır ? Mevcut hukuk ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü doğruluk fehvaı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm hukuk sistemine ve sistemlerine hükümran mevcut, nesnel ve salt bir fehamet niteliğindeki adalettir. Dostluk bir maşer düzenini içerir. Hukukun varlık nedeni bile adalettir; lazım mevcut düzeni beklemek, gerekse onu bileğsoruntirmeyi meşrulaştırmak için her hengâm adalete kafavurulur. Nesnel ve yasa üstü doğruluk hukukta zıtmıza yerleşmiş hukuk düzenlerinin asli örneği, olması gereken hukuk anlamında hukuk idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile doğruluk, mevcut hukuk düzenlerinin namına birebir olup olmadığı açısından bir fehamet ve yorum ölçüsü olabilir. Yeniden bu özelliği ile doğruluk, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun sahileştirmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile olumlu ve negatif zıtlıklı ilişkilerde mevcut bu üç fonksiyon balans süresince olduklarında, adil bir hukuk düzeninin gerçekleşmesi esenlanır. Olağan olarak tüm hukuk normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak hukuk, hem adaleti gerçekleştirecek, hem maşeri yaşyalnız uyacak, hem bile bu maşeri dirimın pasış süresince sürebilmesi için bir düzen görünümünü esenlamaya çhileışacaktır.